سرعت رسوب گلبول های قرمز(ESR)

سرعت رسوب گلبول های قرمز(ESR) اصول آزمایش: وقتی که خون حاوی ضد انعقاد در حرارت اتاق به وضعیت عمودی قرار گیرد گلبول های قرمز رسوب کرده وESRدر واقع ارتفاع ستون پلاسما بر حسب میلیمتر بعد از یک ساعت است.آزمایش سرعت رسوب از سه مرحله  10دقیقه ای 40 دقیقه ای و 10 دقیقه ای تشکیل  شده که در مرحله اول سرعت رسوب بسیار کم است و در این حالت رولکس شکل میگیرد در مرحله دوم رسوب با سرعت بیشتر و ثابت ادمه میابد و در مرحله سوم سرعت رسوب مجددا کند میشود . سرعت رسوب ارتباط مستقیم با جرم گلبول قرمز و ارتباط معکوس با سطح گلبول دارد.برای مثال رولکس دارای جرم زیاد و سطح کم است و از این رو موجب افزایش سرعت رسوب می شود. از مهمترین عوامل ایجاد رولکس افزایش فیبروژن  بتاگلوبین ها و ایمونوگلوبین های پاتولوژیک در اختلالات پلاسماسل ها و بیماری های مزمن التهابی است .پروتئین های با شارژ مثبت باخنثی کردن نیروی الکتروستاتیک دافعه موجب کاهش پتانسیل زتا و شکل گیری رولکس میشود همچنین سرعت رسوب نسبت عکس با ویسکوزیته پلاسما روش روزمره اندازه گیری سرعت رسوب روش وسترگرن است.از مزیت این روش بلندی طول لوله است که اجازه می دهد ماکزیمم رسوب شکل گیرد.این روش سفارش شده توسط ICSH(کمیته بین المللی استاندارد سازی هما تولوژی) است. نمونه گیری 4 حجم خون با یک حجم از سیترات سدیم 8/3%مخلوط می شود.(برای مثال 2 سی سی خون با5/0 سی سی محلول رقیق کننده) نکته مهم: کمیته ICSHسرعت رسوب به روش وسترگرین با خون رقیق نشده را به عنوان روش استاندارد معرفی میکند چنانچه هماتوکریت بالای 35%باشد تکرار پذیری ازمایش ESR در لوله های باریک کم میشود و از این رو خون با سیترات سدیم مخلوط می گردد و نهایتآ با استفاده از فرمول زیر می توان ESRخون رقیق نشده را محاسبه کرد. 12-(سرعت خون رقیق نشده*86/0)=سرعت رسوب خون رقیق شده برای مثال چنانجه سرعت رسوب خون رقیق شده با سیترات 70 میلی متر باشد مقدار سرعت رسوب خون رقیق نشده برابر است با: 12-(سرعت رسوب خون رقیق نشده * 86/0)=70 Mm/h95=سرعت رسوب خون رقیق نشده از نمونه خون گرفته شده در لوله های مخصوص تست های انعقادی نمی توان برای انجام سرعت رسوب استفاده کرد زیرا در این لوله ها 9 حجم خون با یک حجم سیترات سدیم مخلوط می شود. در روش وسترگرن خون در ستون 200 میلی متری با قطر دهانه 55/2 میلی متر که این لوله از صفر تا 200 درجه بندی شده است ریخته می شود و بعد یکساعت مسافت طی شده توسط گلبول های قرمز بر حسب میلی متر در ساعت (mm/h)گزارش می شود. منابع خطا: انجام آزمایش سرعت رسوب در عرض 2 ساعت از نمونه گیری و یا تا 12 ساعت در خون EDTAدار که در یخچال بوده است بایستی انجام شود در غیر این صورت کروی شدن گلبول ها باعث کاهش ESRمی شود.قبل از آزمایش نمونه نگهداری شده در یخچال بایستی به درجه حرارت اتاق رسیده و کاملآمخلوط گردد. مقدارESRدر لوله های پلاستیکی حدود2-1میلی متردر ساعت بیشتر از ESR در لوله های شیشه ای است. انحراف 3 درجه ای از حالت عمودی باعث افزایش 30 درصدی سرعت رسوب می گردد. هپارتین  با ایجاد تغییر درپتانسیل زتا وایجاد چروکیدگی در گلبول ها موجب افزایش سرعت رسوب می گردد. تغییر شکل گلبول ها مانند اسفروسیتوز و داسی مانند مانع از ایجاد رولکس شده و سرعت رسوب را کاهش می دهد. افزایش درجه حرارت از طریق افزایش رولکس سرعت رسوب را افزایش می دهد. سرعت رسوب بهترین حساسیت را در هماتوکریت های 30 تا 40 درصد دارد. نکته:در برخی از سیستم های اتوماتیک مانند سیستم های Vesmatic نمونه در لوله های مخصوص مانند Ves-Tecیا Vacu-Tec که دارای سیترات سدیم است گرفته میشود و در زاویه 18 درجه نسبت به حالت عمودی قرار می گیرد و سرعت رسوب در مدت 20 دقیقه که معادل یک ساعت در روش وسترگرن است برآورد می شود.در این سیستم ها اساس قرائت بر اساس سنسورهای اپتوالکتریک می باشد. سرعت رسوب به روش Micro-ESRکاربرد بیشتری در اطفال دارد.در این روش به 2/0 سی سی خون نیاز است که لوله پلاستیکی 230 میلی متر با قطر 1 میلی متر را پر کند. آزمایش سرعت رسوب در سیستم های ERS STAT Plusبر اساس سانتریفوژکردن نمونه استوار است. فاکتورهای مداخله در ازمایش  سرعت رسوب فاکتورها افزایش ESR کاهش ESR پروتئین و چربی افزایش کلسترول، افزایش فیبرینوژن، افزایش گاماگلوبین، کاهش آلبومین افزایش البومین، افزایش فسفولیپید ،افزایش املاح صفروای گلبول قرمز کم خونی-ماکروسیتوز اکانتوسیت-انیزوسیت-اسفروسیت-پلی سیتمی-داسی شکل-تالاسمی-میکروسیتوز گلبول های سفید لوسمی لکوسیتوز داروها دکستران-هپارین-ویتامینA-پروکائین آمید-فنیلین آمین-تئوفیلین سالیسیلات-کوئینیدین شرایط بالینی کوناگون مسمومیت-عفونت-بیماری اتوایمیون-دیابت-نارسایی کلیه-بد خیمی-مایلوم مالتیپل-حاملگی-تب روماتیسمی شرایط نمونه نمونه ای که در یخچال نگهداری شده و به حرارت اتاق نرسیده باشد وجود لخته در نمونه –تاخیر در ثبت نتایج شرایط انجام ازمایش افزایش درجه حرارت اتاق-کج بودن لوله-ارتعاش حباب هوا در لوله-دمای پائین-کاهش قطر لوله   نکته: گاهی مرز جدایی گلبول های قرمز از پلاسما مشخص نیست و گلبول های قرمز شناور خط جدایی را محو می کنند.این حالت ممکن است به علت رتیکولوسیتوز و سبک تر بودن آنها باشد به هر حال جایی که تراکم بیشتر گلبول ها مشاهده میشود به عنوان خط جدایی محسوب می گردد. سرعت رسوب در پلی سایتمی سندرم های هایپرویسکوزیته و آن دسته از بیماری های کبد که به علت نارسایی قادر به سنتز پروتئین های فاز حاد نباشد کاهش میابد. مشاهده رولکس در خون محیطی همراه با کاهش سرعت رسوب بیانگر هایپرویسکوزیته پلاسما به علت  پروتئین های غیر طبیعی یا مواد سنگین دیگر میباشد. سرعت رسوب در آنمی داسی شکل حتی با حضور التهاب بالا نمی رود و آنیزوسیتوز و پویکیلو سیتوز مانع ایجاد رولکس می شود. کاهش تعداد گلبول های قرمز موجب افزایش سرعت رسوب در افراد کم خون می شود هم چنین در زنان باردار سرعت رسوب به علت رقیق شدن خون افزایش می یابد.در حاملگی سرعت رسوب ممکن است به 50-40میلی متر در ساعت برسد و تا یک ماه بعد از زایمان ممکن است به این وضعیت باقی بماند بنابرین انجام این تست در افراد حامله تا یک ماه بعد از زایمان سفارش نمی شود. گلبول های قرمز کومبز مثبت در کم خونی های آتوایمیون با سرعت بیشتری رسوب می کنند و این به علت میل به تجمع زیاد (Agglomerate)می باشد. حد بالای طبیعی سرعت رسوب: مرد زن        قبل از 50 سالگی 15mm/h 20mm/h بالای 50 سالگی 20mm/h              30mm/h بالای 80 سالگی 30mm/h 24mm/h   تفسیر آزمایش از آزمایش سرعت رسوب برای پیگیری درمان بیماری های التهابی و عفونی ویا تائید حضور بیماری های التهابی استفاده می شود.این آزمایش گاهی در افتراق بیماری های با تصویر یکسان کمک کننده است.برای مثال سرعت رسوب در استئو آرتریت دارای مقادیر طبیعی ولی در آرتریت ناشی از بیماری های روماتیسمی و تب روماتیسمی بالاست .سرعت رسوب در اوایل بیماری التهابی لگن و پارگی حاملگی خارج از رحم بالا می رود در حالیکه در 24 ساعت اول آپاندیسیت نرمال است. اخیرا نشان داده شده است که سرعت رسوب در آنمی داسی شکل حائز اهمیت بالینی است بدین مفهوم که کاهش سرعت رسوب در غیاب بحران های انسدادی مشاهده گردیده در حالیکه از یک هفته تا بحران های دردناک افزایش متوسط دارد. آزمایش سرعت رسوب درپیگیری درمان استئومایلیت نیز کاربرد دارد. در سکته مغزی مقدار بیشتر از 28 میلی متر در ساعت دارای پیش آگهی بد است.در سرطان پروستات مقدار بیشتر از 37 میلی متر در ساعت همراه با پیشرفت بیماری و پیش آگهی بد است.در بیماری عروق کرونر مقدار بیش از 22 میلی متر در ساعت در مردان سفید پوست به عنوان فاکتور خطر شناخته می شود.سرعت رسوب در حاملگی از هفته های 10 تا 12 افزایش یافته و یک ماه بعد از زایمان به مقدار نرمال باز می گردد. در بیمارانی که سرطان شناخته شده دارند مقدار بیش از 100 معمولآ نشانگر متاساز است. سرع رسووب آزمایشی مفید در تشخیص و پیگیری پلی میالژی روماتیکا(Polymyaliga Rheumatica ) یا دردهای ماهیچه ای ناشی از التهاب عروقی و Temporal Arteritis (التهاب عروقی ناحیه تمپورال)است که در این موارد مقدار آن متجاوز از 90 میلی متر در ساعت میشود. از کاربرد اورژانس ESR میتوان برای ارزیابی Temporal Arteritis ، آرتریت فونی،التهاب لگن  و آپاندیسیت نام برد.اندازه گیری سریع ESR در Giant Cell Arteritis (بیماری التهابی عروق که رگهای بزرگ تا متوسط  ناحیه سر را در بر میگیرد) از نظر بالینی اهمیت زیادی دارد چون تاخیر چند ساعته در شروع درمان با استروئیدها ممکن است با اختلال بینایی غیر قابل برگشت همراه باشد. در لنفوم هاجکین ESR ارزش پیش آگهی دارد و در غیاب علائم ( تب ، کاهش وزن،عرق شبانه)معمولا کمتر از 10 است. حدود 70% از بیماران با سرطان کلیه دارای افزایش ESR هستند